ايده تاسيس دانشگاه آزاد اسلامي ابتدا در جامعه اسلامي دانشگاهيان مطرح شد و به دنبال آن آقاي هاشمي رفسنجاني رييس وقت مجلس شوراي اسلامي با طرح اين مطلب در شوراي اقتصاد، نظر مساعد شورا را تامين نمود. اين مسأله با حضرت امام خميني(ره) نيز مطرح شد و معظم‏له از اين پيشنهاد استقبال نموده و مبلغي را بدين منظور اهدا كردند. پس از تدوين اساسنامه مقدماتي دانشگاه آزاد اسلامي، آقاي هاشمي رفسنجاني در آخرين جمعه ارديبهشت سال 1361 موجوديت اين دانشگاه را اعلام كرد. سرانجام دانشگاه آزاد اسلامي در 27 خرداد 1361 به طور رسمي تاسيس شد و پس از گذراندن مراحل مقدماتي، آماده پذيرش دانشجو در اواخر آن سال شد. بدين ترتيب كه در اسفند ماه 1361، اولين آزمون دانشگاه آزاد اسلامي در 10 شهر كشور و با حضور 30 هزار شركت كننده برگزار شد كه از اين ميان، 3000 نفر انتخاب و مشغول تحصيل شدند. اساسنامه مصوب سال 1361 تا دي ماه 1364 به تنهايي مبناي كار و حركت دانشگاه بود ولي بعدها اساسنامه جديدي با عنوان قانون تأييد رشته‏هاي دانشگاهي آزاد اسلامي در دهم تيرماه 1369 به تصويب هيئت وزيران رسيد كه به موجب آن، نحوه همكاري استادان و محققان دانشگاه‏ها و پژوهشگاه‏هاي دولتي با اين دانشگاه و همچنين طرز استفاده دانشجويان دانشگاه آزاد اسلامي از آزمايشگاه‏ها، بيمارستان‏ها، كتابخانه‏ها و كارگاه‏ها و فضاي آموزشي مؤسسات آموزش عالي دولتي مشخص شد.